In het kort

Een verstoord adempatroon kan tot allerlei problemen leiden, zagen longarts Stijn Mol en ademtherapeut dr. Carel van Wetering jarenlang in hun spreekkamer. In de Kliniek voor Ademtechniek in Eindhoven proberen zij deze klachten te duiden en te verhelpen.

Zo’n 9% van de mensen ademt verkeerd.

Bijvoorbeeld te snel, oppervlakkig, onregelmatig of zonder pauzes. Wie een verstoord adempatroon heeft, kan zich kortademig, duizelig of vermoeid voelen, of pijn op de borst ervaren. Vaak beland je daarmee in een mallemolen van medisch onderzoek dat niets afwijkends aantoont. Tegelijkertijd kom je in een neerwaartse spiraal van lusteloosheid en verlies aan vertrouwen in je lichaam.

Zonde, vinden Mol en van Wetering, voor wie dit soort ademhalingsproblemen een ‘uit de hand gelopen hobby’ zijn. ‘Geregeld raken patiënten geëmotioneerd als ze begrijpen dat hun klachten kunnen passen bij een verkeerd adempatroon en dat verbetering goed mogelijk is.’

Wat gaat er mis bij ademhalingsproblemen?

Van Wetering: Je kunt op veel manieren verkeerd ademen, maar het komt erop neer dat het natuurlijke, rustige ademhalingspatroon van in, uit, pauze, in, enzovoort, is doorbroken. De balans tussen zuurstof en koolzuur in het bloed kan verstoord raken, waardoor je je kortademig kunt voelen, sneller gaat ademen en zo in een vicieuze cirkel belandt.

Waar komen de problemen door?

Mol: ‘Disfunctioneel ademen kan allerlei oorzaken hebben. Het ademhalingscentrum in de hersenstam stuurt de ademhaling aan. Tijdens inspanning of ziekte kan dit centrum het tempo opschroeven. Bijvoorbeeld bij een longontsteking, als vocht in de longblaasjes ervoor zorgt dat minder zuurstof het bloed bereikt. Dan is het zinnig om sneller adem te halen om toch genoeg zuurstof naar het bloed te krijgen. Ook bij astma, een longembolie, covid-infectie of na een hartinfarct of buikoperatie kan het adempatroon veranderen. Doorgaans wordt het adempatroon vanzelf weer normaal als het lichaam herstelt. Maar soms blijft het ademhalingscentrum in een te snelle stand staan.’  

Ook zonder ziekte kan de ademhaling verstoord raken. Hoe zit dat?

Mol: Onder invloed van stress, overgewicht of een verkeerde houding kun je een verkeerd adempatroon ontwikkelen, met dezelfde klachten tot gevolg. Je kunt onder invloed van stress bijvoorbeeld vergeten te ademen – zoals bij een moeilijk examen. Tijdens een examen is dat geen probleem, maar dat is het wel als zo’n disfunctioneel adempatroon chronisch wordt.’

Wat kun je eraan doen?

• Mol: Het verstandig met een arts te kijken naar de oorzaak. Is er sprake van astma, een doorgemaakte longembolie, of operatie of is er misschien een angststoornis? Zitten je nek-en schouderspieren vast? Of van een ingrijpende gebeurtenis, zoals het overlijden van een dierbare of een traumatische ervaring? Heb je overgewicht? Wat het ook is, je moet de onderliggende oorzaak aanpakken.
• Dr. van Wetering: ‘De truc is het ademhalingscentrum in de hersenen opnieuw in te stellen en zo weer een rustig adempatroon aan te leren. Dat vergt oefening: liggend, met je ogen dicht en je handen op de buik, zo ademen dat je buik meedoet. Zo vertraagt en verdiept je ademhaling. Heb je een kortademig gevoel, dan is deze oefening vaak niet eenvoudig. Je hebt dan juist de neiging om sneller te ademen, omdat je het gevoel hebt niet genoeg lucht te krijgen. Lukt het in rust? Probeer die rustige, diepe ademhaling dan in het dagelijks leven  te integreren. Bijvoorbeeld als je staat te koken of je e-mail leest. Het is beter om er niet de hele dag mee bezig te zijn, anders ga je juist krampachtig ademen. Wij adviseren onze patiënten zes keer per dag te oefenen, vijf minuten per keer.

• Tot slot bewegen en sporten om overgewicht kwijt te raken en je conditie te verbeteren, naar een fysiotherapeut of manueel arts als je een verkeerde houding hebt of naar een psycholoog bij angstklachten.’

Hoe kun je bij bijvoorbeeld vermoeidheid ontdekken of dit komt door een verstoord ademhalingspatroon?

‘Als je je herkent in de verschillende klachten die samen kunnen hangen met disfunctioneel ademen, kun je je ademhaling onderzoeken. Zet een timer op een minuut en kijk hoe vaak je ademhaalt. Zes tot tien keer is normaal in rust. Ligt het tempo hoger, bespreek het dan met je huisarts. Die kan je eventueel doorverwijzen naar een ademhalingsfysiotherapeut of de Kliniek voor Ademtechniek in Eindhoven. De diagnosestelling en behandeling daar gaan in op de oorzaak en op onderliggende lichamelijke en mentale spanning.

Wij denken dat het goed is om stil te leren staan bij je ademhaling. Laatst hadden we een moeder van een aantal kinderen in de spreekkamer. Ze had een drukke baan, haar partner was veel van huis en ze droeg de zorg voor haar schoonvader die net weduwnaar was geworden. We zien vaak patiënten, van alle leeftijden met dit soort volle levens, bij wie het verstoorde adempatroon aangeeft dat het op deze manier niet vol te houden is. Als iemand zich realiseert dat hij niet alleen aan zijn ademhaling kan werken, maar ook zijn leven anders kan inrichten, komt het vaak goed.